Tijdens de vakantie en zeker in de zomer worden we vaak geconfronteerd met omstandigheden die fors van invloed kunnen zijn op ons lichaam. Zeker voor amyloïdosepatiënten zijn die belangrijk om rekening mee te houden bij het voedselpatroon. Madelon Klunder, diëtist bij het Universitair Medisch Centrum Groningen, heeft enkele tips.
Zomer is vaak gelijk aan hoge temperaturen; wat betekent warmte voor het lichaam en hoe kun je daar het beste mee omgaan?
“Bij hoge temperaturen is het vooral belangrijk om het vochtpeil goed op niveau te houden. Mijn advies is om minimaal twee liter per dag te drinken als het warm is. Alle vloeibare voedingsmiddelen tellen dan mee, ook bijvoorbeeld yoghurt en soep. Bij een vochtbeperking geldt dat bij warm weer per dag 1-2 glazen extra gedronken moet worden, dus bovenop de gebruikelijke hoeveelheid. Overleg dat met uw arts. LET OP: bij een vochtbeperking (van bijvoorbeeld 1,5 liter) is het goed dit aan te houden, maar daarbovenop in overleg met de arts wel één of twee glazen extra te nemen.”
Extra zout
Is het nodig om meer zout te gebruiken, bijvoorbeeld doordat je bij warmte meer zweet?
“Op zich is het niet nodig extra zout te gebruiken, dit krijgen we meestal ruim voldoende binnen. Alleen bij grote verliezen (braken en diarree) is het wel verstandig wat extra zout te nemen. Overleg dan even met uw arts.”
Hoe merk je of je te weinig vocht binnenkrijgt?
“Let goed op de kleur van de urine en hoe vaak je moet plassen. Als je weinig plast of de urine donkerder van kleur is krijg je te weinig vocht binnen.”
In de tropen
Verblijf in de tropen heeft nog meer aandachtspunten, zoals hygiëne. Welke adviezen zou je voor dat soort reizen geven?
“Controleer of kraanwater drinkbaar is en koop bij twijfel flessenwater.
Let goed op de houdbaarheid en de aanbevolen bewaarwijze van voeding (koelkast op 4-7 graden). Salades, smoothies, en ook vlees en vis moeten goed gekoeld bewaard zijn. Op verpakte producten hoort een TGT-datum te staan (Te Gebruiken Tot).
Op koelmeubels in winkels hoort een temperatuurmeter te zitten, waarop de temperatuur in het koelvak te zien is. Als deze hoger is dan vereist (de eis is veelal maximaal 7 graden) heeft deze winkel de koelketen niet goed onder controle en kunnen de producten, zelfs vóór de TGT-datum, al aan bederf onderhevig zijn!
Gekoelde producten moeten kort voor consumptie uit de koeling gehaald worden en nog echt koud zijn. En producten die verhit worden moeten snel na het koken, bakken, braden of grillen gegeten worden. Vermijd rauwe en halfrauwe producten zoals tartaar, biefstuk, sushi, rauwe schaal- en schelpdieren, rauwe kiemgroenten (taugé). Alleen als deze goed verhit worden kunnen ze veilig gegeten worden.
Voor ijs geldt dat softijs en onverpakt ijs een risico kunnen vormen. Verpakt ijs of schepijs uit een drukke winkel is vaak veiliger.
Check bij restaurants en kraampjes of het er schoon en fris uitziet. Drukke restaurants en restaurants waar de lokale bevolking eet, zijn vaak het veiligst.
Een ander belangrijk punt betreft de hygiëne: was groente- en fruitproducten met ‘veilig’ water. En werk met schone attributen, zoals snijplanken, messen, kookgerei en serviesgoed.”
Fysieke inspanning
Inspanning op vakantie, door bijvoorbeeld zwemmen en wandelen, kan zwaardere effecten hebben dan gebruikelijk; hoe kun je je daar het beste op voorbereiden?
“Bij ‘gewoon’ bewegen volstaat normaal gesproken het gebruikelijke voedingspatroon. Een eiwitrijk product (bijvoorbeeld kwark) vlak voor of na beweging kan de spieropbouw optimaliseren.
Bij een zware en langdurige inspanning (langer dan een uur met fors zweten) kan het zinvol zijn een sportdrank te gebruiken, vooral als je je wat flauw voelt. Bij normale inspanning is dit niet nodig maar is het belangrijk om goed te drinken tijdens en na het bewegen (bij zweten), dit kan gewoon water zijn.
Een zware maaltijd vlak voor het bewegen valt vaak niet prettig. Eet bij voorkeur 2 tot 3 uur voor een zware inspanning een goede maaltijd. Vlak voor het sporten kun je wel een kleine maaltijd gebruiken.
Sporten op een lege maag is niet verstandig. Er bestaat dan risico op een te laag energieniveau en dat kan soms zorgen voor flauwvallen omdat het bloedsuikergehalte teveel daalt.”
Voldoende eiwitten
Zijn er nog bepaalde punten waar een patiënt rekening mee moet houden, in relatie tot de fase waarin de ziekte en behandeling zich bevinden?
“Probeer altijd voldoende eiwit te gebruiken en voorkom gewichtsverlies. En het is belangrijk dieetadviezen (bijvoorbeeld natriumbeperkt) ook tijdens vakantie na te leven.”
Heb je nog algemene tips of zijn er bepaalde websites waar patiënten goede informatie kunnen vinden?
“Helaas is er nog weinig specifieke informatie over voeding bij amyloïdose, maar op de volgende websites is wel goede informatie te vinden:
www.eetmeter.nl via deze website is ook een app te downloaden) voor berekening van belangrijke voedingswaarden
www.kenniscentrumondervoeding.nl en www.goedgevoedouderworden.nl (voor informatie over ondervoeding)”
Madelon Klunder:
“Ik werk als diëtist in het UMC in Groningen. Hier zie ik verschillende patiëntengroepen, onder andere patiënten met amyloidose. Ik ben opgeleid als diëtist aan de Hanzehogeschool in Groningen en heb diverse nascholingen gevolgd.
Madelon heeft op de ontmoetingsdag van 10 juni 2023 algemene adviezen gegeven over voeding en amyloidose. Op ons Youtubekanaal kunt u deze presentatie terugkijken.